ارزیابی تأثیرات افت سطح آب زیرزمینی بر فرونشست دشت ماهیدشت

فرونشست زمین پایین رفتن تدریجی سطح زمین در اثر تغییر شکل و جابجایی ذرات خاک است. این پدیده در اثر عوامل مختلفی از قبیل فعالیت های معدنی، استخراج نفت و گاز، پمپاژ آب زیرزمینی و فعالیت های تکتونیکی به وقوع می پیوندد. نشست و گسیختگی زمین که ناشی از عدم توازن بین برداشت آب و تحکیم -رسوبات آبرفتی است توسط محققین مختلف و در بسیاری از نقاط جهان گزارش شده است. در ایران نیز در سال های اخیر، به ویژه در پی خشکسالی های مکرر نشست و گسیختگی زمین در نقاط مختلف کشور گزارش شده است. اخیراً نشست ها و فرو چاله های کم عمقی در قسمت شمالی(خروجی) دشت ماهیدشت واقع در 25 کیلومتری جنوب غربی شهرستان کرمانشاه ایجاد شده است که می توان گفت افت سطح آب زیرزمینی و تکتونیک از مهم ترین دلائل فرونشست زمین در این دشت می باشند. منابع آب زیرزمینی این دشت اصلی ترین عامل توسعه کشاورزی و بنیان اقتصادی منطقه را تشکیل می دهد. در دهه اخیر به واسطه افزایش سطح زیر کشت و به تبع آن استفاده از کشت محصولات آبی تقاضا برای مصرف آب زیرزمینی افزایش یافته است. این افزایش برداشت منجر به افت سطح ایستابی شده است که میزان افت سطح آب در قسمت خروجی حوضه بیشتر و به میزان 35 متر می رسد که منطبق بر محدوده فرونشست دشت می باشد. از آنجا که روند شق و شکاف های برداشت شده در بازدید های میدانی با راستای عمومی گسل های منطقه هماهنگ بود این احتمال وجود داشت که عامل دیگری غیر از افت سطح ایستابی فرونشست سطح دشت را کنترل می کند. به همین علت وضعیت تکتونیکی منطقه با استفاده از شاخص های مورفومتریک محاسبه و مشخص شد که منطقه تحت تأثیر فعالیت های نو زمین ساخت می باشد. در قسمت خروجی حوضه که بیشترین میزان فرونشست مشاهده می شود، فعالیت تکتونیکی بیشتر می باشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عامل اصلی فرونشست سطح دشت فعالیت های تکتونیکی می باشد و افت سطح ایستابی عامل تشدید کننده ی فرونشست سطح دشت می-باشد.